By Pankreatitis je upala pankreasa – žlezde koja ima važnu ulogu u varenju hrane i regulaciji nivoa šećera u krvi. Do pankreatitisa najčešće dolazi kada se probavni enzimi aktiviraju dok su još u pankreasu, umesto u crevima, pa dolazi do oštećenja sopstvenog tkiva. Ovo može izazvati bol i druge tegobe u stomaku.
Dugotrajna upala može dovesti do smanjene funkcije pankreasa, problema sa varenjem i metaboličkim poremećajima, uključujući dijabetes.
Uloga pankreasa u organizmu
Pankreas je izdužena žlezda koja se nalazi iza želuca. Njegove glavne funkcije uključuju:
Lučenje enzima za varenje proteina, masti i ugljenih hidrata.
Proizvodnju hormona, poput insulina i glukagona, koji regulišu nivo šećera u krvi.
Vrste pankreatitisa
Pankreatitis može biti:
Akutni – kratkotrajna upala koja se javlja iznenada i traje nekoliko dana.
Hronični – dugotrajna upala koja može trajati mesecima ili godinama i često dovodi do trajnog oštećenja pankreasa.
Uzroci akutnog pankreatitisa
Najčešći uzroci uključuju:
Kamen u žuči – blokira kanal kojim enzimi izlaze iz pankreasa.
Alkohol – prekomerna konzumacija može izazvati upalu.
Povišeni trigliceridi u krvi.
Autoimune bolesti.
Povrede stomaka.
Određeni lekovi (kortikosteroidi, estrogeni, neki antibiotici).
Virusne infekcije (npr. zauške kod odraslih).
Simptomi akutnog pankreatitisa
Bol u gornjem delu stomaka (koji se može širiti u leđa).
Mučnina i povraćanje.
Povišena temperatura.
Nadutost i osetljivost stomaka.
Ubrzan puls.
Uzroci hroničnog pankreatitisa
Najčešći faktori uključuju:
Dugotrajnu konzumaciju alkohola.
Nasledne faktore i genetske mutacije.
Povišen nivo kalcijuma ili triglicerida u krvi.
Autoimune bolesti.
Obstrukcija pankreasnog kanala.
Cistična fibroza.
Simptomi hroničnog pankreatitisa
Dugotrajan ili povremeni bol u stomaku.
Gubitak telesne težine.
Masna stolica neprijatnog mirisa (steatoreja).
Poremećaji u nivou šećera u krvi (uključujući razvoj dijabetesa).
Lokalizacija bola kod pankreatitisa
Bol se najčešće javlja u gornjem delu stomaka, ispod rebara, i može se širiti prema leđima. Može biti blag, probadajući ili konstantan, a često se pogoršava posle jela, naročito masne hrane, i pri ležanju na leđima.
Postavljanje dijagnoze
Dijagnoza pankreatitisa uključuje kombinaciju:
Anamneze i fizičkog pregleda.
Laboratorijskih analiza – povišene vrednosti enzima (amilaza, lipaza).
Ultrazvuka, CT-a, MRCP-a ili drugih imidžing procedura.
U nekim slučajevima – endoskopski ultrazvuk ili ERCP.
Lečenje pankreatitisa
Lečenje zavisi od uzroka i oblika bolesti, a može uključivati:
Hospitalizaciju i infuzionu (intravensku) ishranu.
Lečenje osnovnog uzroka (npr. uklanjanje kamena u žuči).
Lekove za ublažavanje bola i upale.
Antibiotike (ako postoji infekcija).
Promene u ishrani – niskomasna dijeta, manji i češći obroci.
Potpuno izbegavanje alkohola.
Komplikacije pankreatitisa
Ako se ne leči, pankreatitis može dovesti do:
Stvaranja pseudocista.
Smanjene funkcije pankreasa i loše apsorpcije hranljivih materija.
Dijabetesa.
Poremećaja rada pluća, bubrega ili srca.
Povećanog rizika od razvoja karcinoma pankreasa.
Kada se obratiti lekaru
Ukoliko imate simptome poput jakog bola u stomaku, mučnine, povraćanja, groznice ili nenamernog gubitka težine – neophodno je da se obratite lekaru specijalisti. Rana dijagnoza i pravilno lečenje značajno smanjuju rizik od komplikacija.
